Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός (ΘΧΣ) αποτελεί βασικό εργαλείο της Ολοκληρωμένης Θαλάσσιας Πολιτικής (ΟΘΠ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και συνιστά σημαντικό μέσο για τη βιώσιμη ανάπτυξη των θαλάσσιων ζωνών και των παράκτιων περιφερειών.
Ο ΘΧΣ ορίζεται ως μία δημόσια διαδικασία ανάλυσης και κατανομής χωρικά και χρονικά των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων στις θαλάσσιες περιοχές για την επίτευξη οικολογικών, οικονομικών και κοινωνικών στόχων. Η κατάληξη του είναι ένα «θαλάσσιο χωροταξικό σχέδιο» στο οποίο αποτυπώνεται το όραμα κάθε κράτους για την αξιοποίηση και την αειφόρο ανάπτυξη του θαλάσσιου χώρου του. Στηρίζεται σε μια ολοκληρωμένη διαχείριση με βάση το οικοσύστημα και έχει στόχο την αντιμετώπιση των ανταγωνιστικών χρήσεων στη θάλασσα με την εκπόνηση Θαλάσσιων Χωροταξικών Σχεδίων. Η θάλασσα και ο θαλάσσιος χώρος γενικότερα, θεωρούνται πλέον οικονομικοί πόροι, εξ ’ου και ο «θαλάσσιος πυλώνας» της Στρατηγικής ΕΕ 2020. Ο ανταγωνισμός που επικρατεί στον θαλάσσιο χώρο για διάφορες χρήσεις (τουρισμού και αναψυχής, αλιείας και υδατοκαλλιέργειας, μεταφορών και ναυσιπλοΐας κ.α.) καταδεικνύει ότι απαιτείται όχι απλώς διαχείριση, αλλά αποτελεσματική διακυβέρνηση που θα αποτρέπει τις συγκρούσεις και τις ανταγωνιστικές χρήσεις και θα δημιουργεί συνέργειες μεταξύ των διάφορων δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται στο θαλάσσιο χώρο και στην παρακείμενη παράκτια ζώνη.
Αυτό άλλωστε επισημαίνει η Οδηγία 2014/89/ΕΕ περί θεσπίσεως πλαισίου για θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό που οριοθετεί την όλη διαδικασία με σαφή διασυνοριακό προσανατολισμό, δεδομένου ότι οι θάλασσες θεωρούνται πλέον ότι συνδέουν και όχι ότι χωρίζουν τα κράτη μέλη της ΕΕ και ιδιαίτερα τα κράτη–νησιά όπως η Κύπρος ή κράτη με έντονο νησιωτικό χαρακτήρα όπως η Ελλάδα. Με άλλα λόγια, ενώ κάθε κράτος μέλος είναι ελεύθερο να σχεδιάζει και να διαχειρίζεται τις θαλάσσιες δραστηριότητές του, χάρη στον καθορισμό ελάχιστων κοινών απαιτήσεων που θέτει η Οδηγία εξασφαλίζεται η συνοχή του σχεδιασμού όσον αφορά τις κοινές θάλασσες.
Η Οδηγία προβλέπει αφενός την εναρμόνιση των κρατών μελών της ΕΕ και αφετέρου την σταδιακή κατάρτιση Θαλάσσιων Χωροταξικών Σχεδίων που πρέπει να κοινοποιηθούν στην ΕΕ το αργότερο μέχρι τον Μάρτιο του 2021.